اصلاح قوانین مهریه؛ نجات مردان یا محدودیت تازه برای زنان؟

به گزارش پایگاه خبری پایش روز، این تغییرات در نگاه نخست می‌تواند انسانی‌تر و مدرن‌تر به نظر برسد. حذف حبس باعث می‌شود مردانی که توان پرداخت ندارند، در زندان نگه‌داشته نشوند و فشار اجتماعی کاهش یابد. برخی کارشناسان معتقدند این اقدام فرصت حل اختلافات مالی را به صورت دوستانه و خارج از دادگاه فراهم می‌کند و به کاهش بحران‌های خانوادگی کمک می‌کند. با این حال، حذف حق حبس زن و تغییر نحوه مطالبه مهریه، ابزار مهم زنان برای تضمین حقوقشان را محدود می‌کند و این خطر وجود دارد که برخی مردان مسئولیت قانونی خود را نادیده بگیرند و به راحتی از تعهدات خود شانه خالی کنند.

مسئله زمانی پیچیده‌تر می‌شود که به وضعیت حقوقی زنان در ایران نگاه کنیم. زنان در برخی موارد حق طلاق یا دسترسی کامل به برخی حقوق قانونی خود را ندارند و این موضوع باعث می‌شود که هرگونه محدودیت بیشتر در ابزارهای قانونی مانند مهریه، آسیب بیشتری به آنها وارد کند. در واقع، کاهش یا حذف ابزارهایی مانند حق حبس، بدون ایجاد سازوکارهای حمایتی جایگزین، می‌تواند زمینه را برای فرار مسئولیت مردان فراهم کند. برخی مردان با روش‌هایی مثل انتقال اموال به نام دیگران، پنهان‌سازی دارایی‌ها یا سوءاستفاده از ضعف‌های قانونی، از پرداخت مهریه شانه خالی می‌کنند و حتی می‌توانند بارها ازدواج کنند بدون اینکه مسئولیت حقوقی گذشته خود را بپذیرند. در این شرایط، زنان بیش از پیش آسیب می‌بینند و عدالت در زندگی مشترک تهدید می‌شود.

مهریه‌های سنگین، هرچند در ظاهر برای حمایت از زنان طراحی شده‌اند، گاهی به ابزاری برای فشار غیرمنصفانه یا سوءاستفاده تبدیل می‌شوند. رقابت برای تعیین مهریه‌های نجومی نه تنها امنیت روانی و اقتصادی خانواده‌ها را تهدید می‌کند، بلکه باعث بی‌اعتمادی اجتماعی و تنش‌های خانوادگی می‌شود. با این حال، کاهش یا حذف کامل مهریه بدون جایگزین مناسب، به معنای محدود کردن حقوق زنان و تقویت ابزارهای فرار مسئولیت مردان است. نمونه ملموسی از این آسیب، داستان خانواده‌ای است که پس از ازدواج، به دلیل فرار مرد از مسئولیت‌ها و مشکلات ناشی از مهریه‌های سنگین، مجبور به ترک خانه و تحمل فشار مالی شدید شدند. چنین تجربه‌هایی نشان می‌دهد که بدون قوانین حمایتی و فرهنگ‌سازی، هیچ‌کدام از طرفین زندگی مشترک امنیت و آرامش واقعی نخواهند داشت.

راه‌حل این بحران می‌تواند در ایجاد برابری واقعی، تقسیم عادلانه اموال مشترک و تقویت حقوق قانونی زنان باشد. اگر قانون همزمان از حقوق مردان و زنان محافظت کند و سازوکارهای قابل اجرا برای جلوگیری از فرار مسئولیت مردان ایجاد کند، فشارهای اقتصادی و سوءاستفاده‌های احتمالی کاهش می‌یابد و نیازی به مهریه‌های سنگین برای تضمین حقوق زنان نیست. برخی اقدامات عملی می‌تواند شامل آموزش پیش از ازدواج درباره حقوق و تعهدات مالی، ایجاد صندوق‌های حمایتی برای زوجین جوان، معرفی ابزارهای قانونی جایگزین مهریه مانند بیمه یا تضمین مالی، و فرهنگ‌سازی درباره تقسیم عادلانه دارایی‌ها و مسئولیت‌های مالی باشد. همچنین، اصلاح قوانین مربوط به حق طلاق و دسترسی زنان به سایر حقوق قانونی، می‌تواند بخشی از مسیر ایجاد برابری واقعی باشد.

در نهایت، اصلاح قانون مهریه بدون توجه به فرهنگ‌سازی، آموزش حقوقی و ایجاد توازن واقعی میان حقوق زن و مرد، تنها مشکلات را از شکل آشکار به شکل پنهان منتقل می‌کند. پرسش اصلی این است: آیا هدف قانونگذاران صرفاً کاهش فشارهای فوری است یا ایجاد برابری واقعی و پایدار در زندگی مشترک؟ پاسخ به این پرسش مسیر آینده خانواده‌ها و سلامت اجتماعی جامعه را تعیین خواهد کرد.