انقلاب اسلامی ایران در آینه دستاوردها

پایش روز - انقلاب اسلامی ایران به عنوان یکی از بزرگ‌ترین تحولات اجتماعی و سیاسی قرن بیستم، تأثیرات عمیقی در داخل و خارج از کشور بر جای گذاشته است. با گذشت بیش از چهار دهه از پیروزی انقلاب، بررسی دستاوردهای این تحول بزرگ در عرصه‌های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی نه تنها اهمیت بالایی برای شناخت جایگاه امروز ایران در عرصه جهانی دارد، بلکه فرصتی است برای مقایسه آن با کشورهای دیگر و ارزیابی مسیر پرچالش انقلاب با شعارهای مردمی نظیر استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی که چشم‌انداز تازه‌ای برای پیشرفت و برقراری عدالت در سرزمینمان ترسیم کرده است. حال این پرسش مطرح می‌شود که آیا این انقلاب توانسته است به اهداف خود در تمامی عرصه‌ها دست یابد؟ و آیا راه‌های رسیدن به این اهداف و دستاوردها در مقایسه با دیگر کشورها قابل تحلیل و تجزیه هستند؟

این عرصه ها که در اشکال داخلی و بین المللی(کم تأثیر و پرتأثیر، عامل و غیرعامل و …) خود را نشان داده اند، به صورت خرد و کلان در زمینه های کاربردی و اساسی به دسته های مختلف تقسیم می شوند.  یکی از برجسته‌ترین حوزه‌های پیشرفت در ایران ، علم و فناوری است. ایران که پیش از انقلاب عمدتاً وارد کننده و نوعی مصرف‌کننده دانش و فناوری کشورهای غربی بود، پس از پیروزی انقلاب، توانست با تأسیس مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی پیشرفته نظیر« مرکز رویان» مسیر خوداتکایی علمی را دنبال نماید و همچنان این مسیر را قدرتمندتر از قبل طی می­ کند. امروزه ایران نه تنها در تولید علم و فناوری در جهان اسلام پیشتاز است بلکه در عرصه اروپا و حتی آمریکا نیز توانسته گام های محکمی را بردارد و رتبه‌های بالای جهانی را در زمینه‌هایی نظیر نانو فناوری، بیوتکنولوژی و انرژی‌های نو به خود اختصاص دهد. در حوزه پزشکی، تولید داروهای نوترکیب، توسعه پیوند سلول‌های بنیادی، عمل های جراحی چشم و زیبایی و پیشرفت در پیوند اعضا، جایگاهی ممتاز در منطقه کسب نموده است . ورود به عرصه فناوری فضایی و قرار گرفتن در جمع کشورهای دارای توانایی ساخت و پرتاب ماهواره نیز نشان از رشد چشمگیر توان علمی ایران و ایرانی دارد.

عرصه دیگر، استقلال سیاسی است که یکی از دستاوردهای مهم انقلاب اسلامی به شمار می آید. در دوران پیش از انقلاب، ایران به شدت وابسته به قدرت‌های خارجی بود و تصمیم‌گیری‌های کلان کشور تحت تأثیر دخالت و اجازه مستقیم آن‌ها قرار داشت. اما پس از انقلاب، سیاست خارجی ایران بر مبنای اصول مقاومت، خوداتکایی، نوآوری، بصیرت اندیشی و عدم وابستگی به بیگانگان شکل گرفت. این سیاست، باعث گردید تا ایران به یکی از قطب های کلیدی منطقه‌ای تبدیل شود که در معادلات ژئوپلیتیکی خاورمیانه نقش کلیدی ایفا می‌کند. مقاومت در برابر تحریم‌ها و فشارهای بین‌المللی، بخشی از تلاش ایران برای حفظ این استقلال و رسیدن به خودکفایی  است.

در زمینه زیرساخت‌ها نیز انقلاب اسلامی تحولات بزرگی به همراه داشت . شبکه حمل‌ونقل و راه سازی ایران به طور چشمگیری گسترش یافته و دسترسی به برق، آب آشامیدنی و خدمات ارتباطی به مناطق دورافتاده نیز ممکن شده است. توسعه فناوری اطلاعات و افزایش ضریب نفوذ اینترنت در کشور، تولید و نصب فیبرهای نوری ، ایران را به یکی از کشورهای پیشرو در زمینه دسترسی به فضاهای مجازی در منطقه تبدیل نموده است. این زیرساخت‌ها، نه تنها زندگی مردم را بهبود بخشیدند، بلکه زمینه‌ساز توسعه اقتصادی _ اجتماعی پایدار نیز شده‌اند.

عدالت اجتماعی یکی دیگر از دستاوردهای انقلاب اسلامی ایران می باشد. پیش از انقلاب، بسیاری از مناطق کشور از خدمات اولیه بهداشتی و آموزشی محروم بودند. اما پس از آن، با اجرای برنامه‌هایی مانند گسترش شبکه بهداشت، طرح‌های حمایتی نظیر یارانه‌ها و پروژه‌هایی چون مسکن مهر، دسترسی اقشار کم‌درآمد به خدمات اساسی به طور چشمگیری افزایش یافت. البته هنوز چالش‌هایی در این زمینه وجود دارد، اما دستاوردهای موجود، بیانگرگام‌های بلندی است که در راستای کاهش نابرابری‌های اجتماعی برداشته شده است.

با مقایسه ایران با کشورهای دیگر، می‌توان دریافت که مسیر توسعه ایران در بسیاری از جنبه‌ها، قابل توجه بوده است. در حالی که کشورهای نفت‌خیز حاشیه خلیج فارس، توسعه اقتصادی خود را بر پایه واردات فناوری و نیروی کار خارجی بنا ساخته اند، این در حالی است که ایران با تکیه بر توان داخلی و دانش بومی توانسته الگویی متفاوت ارائه دهد و این الگو به همراه رویکرد مبتنی بر دانش بومی و منابع داخلی او را در برابر بحران‌های جهانی و تحریم‌های اقتصادی مقاوم نموده است.

انقلاب اسلامی در کنار موفقیت های چشمگیری که توضیح و بسط آن در این سطور نمی گنجد، از جمله در حوزه تجارت جهانی، صادرات غیرنفتی، توسعه اراضی کشاورزی، توسعه بستر همکاری های علمی مانند تحصیل دانشجویان غیر ایرانی در دانشگاه های داخلی ایران، فرصت های مطالعاتی به اعضای علمی دانشگاه ها ، ساخت مدارس و مراکز آموزشی و علمی ، تاسیس کانون نخبگان و … با چالش‌های متعددی نیز مواجه بوده و هست . از جمله این چالش‌ها می‌توان به مشکلات اقتصادی ناشی از تحریم‌ها، سوءمدیریت در برخی حوزه‌ها و تورم اشاره کرد. با این حال، روحیه مقاومت و تلاش برای دستیابی به قله‌های جدید در تمامی عرصه ها  بیانگر این است که ایران، توانایی غلبه بر این موانع را دارد.

به طور کلی، دستاوردهای انقلاب اسلامی ایران در حوزه‌های مختلف، نمایانگر الگویی بومی از پیشرفت است که می‌تواند الهام‌بخش کشورهای دیگر نیز باشد. این دستاوردها، در کنار چالش‌های موجود، تأکید می‌کنند که مسیر پیشرفت، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، اتحاد ملی و تکیه بر توان داخلی است. انقلاب اسلامی، با تمام فراز و نشیب‌هایش، نشان داده است که چگونه یک ملت می‌تواند با تکیه بر ارزش‌های داخلی و کمک گیری از نیروهای فرهیخته و خودی و تلاش های جمعی، در برابر فشارها مقاومت نموده و به سمت آینده‌ای روشن گام بردارد، آینده ای که متعلق به نسل بعد از انقلاب می باشد.