فضای مجازی ، اریکه موج سواری افراد هویتهای مجهول!

از نظر برخی از صاحبنظران، فضای مجازی به فضای تعاملی اینترنت اطلاق میشود که افراد در درون آن با هویت هایی پنهان، به مثابه پیامهایی بر صفحات رایانه حضور مییابند.
اما فضای مجازی بر خلاف ظاهر نام گذاری آن حقیقتا مجازی نیست، بلکه دنیایی از حقایق را در درون خود دارد و خروجی و آثار آن، بر دنیای واقعی نیز تاثیرگذار است.
در واقع، توسعه و گسترش فناوریهای اینترنتی و در دسترس بودن آن، فضای مجازی را شبیه دنیای واقعی کرده است، دنیایی که با همه ابعاد ناشناختهاش،دستاوردها و آسیبهایی را نیز به همراه دارد.
یکی از مولفههای مهمی که توانسته آسیبهای بسیار جدی در فضای مجازی و دنیای حقیقی به وجود بیاورد، حضور هویتهای مجهول و بینشانهاست.
انتشار وسیع اطلاعات کاربران در شبکههای اجتماعی، فضای مجازی را به معدنی مملو از اطلاعات مبدل ساخته و در این میان، گردابی نیز فراروی کاربران در فضای اینترنت به وجود آورده که گاهی حتی اطلاعات شخصی نیز مصون از چنین فضایی نیست.
در این فضای ناشناخته، بودنها و ندیدهشدنها و هویتهای مجهول موجب شده است تا مامنی امن برای عدهای از کاربران به وجود بیاید تا در حریم فضای مجازی، هر هدفی را دنبال کنند، بیآنکه مورد نظارت قرار بگیرند و از طرفی آسیب بزنند، بدون آن که شناخته شوند.
حضور افراد ناشناخته با نقابهای مختلف و اهداف پشت پرده این کاربران از سویی و فقدان سواد رسانهای کافی در فضای حقیقی، موجب شده تا موقعیتهای خوبی برای سواستفاده و اهداف مغرضانه این کاربران ناشناخته و فاقد هویت فراهم شود، به خصوص در زمینه هدایتهای دشمن و برنامهریزیهای گسترده در فضای مجازی برای به دام انداختن افراد و دستیابی به اهداف خاص بر علیه ارزشهای انقلابی و اسلامی، چنین هویتهای مجهولی میتواند فاجعه آفرین باشد.
وجود عکسها و نامهای مجهول، هویت واقعی بسیاری از کاربران را پنهان میدارد و این افراد آزادانه در توییتر و اینستاگرام و فیس بوک و …در قالب صفحاتی مجهول و جعلی، فضای مجازی را ناامن و غیرقابل اعتماد ترسیم میکنند.
در این فضای ناامن، حتی ممکن است ارتکاب جرم در زمینههای تهدید و اخاذی نیز اتفاق بیفتد و مجالی برای پیگیری و مجازات مجرمین به دست نیاید.
البته آفاتی چون سطحی نگری و سیاست زدگی و بخل و حسادت و گرفتاری در روزمرگیهای بی اساس و هدر دادن وقت و عمر و سرمایه ها نیز از دیگر آسیبهای فضای مجازی به شمار میرود.
طبق آماری که وجود دارد از ۱۵۲ پیام رسان فعال در دنیا، ۵۲ پیام رسان در کشور ما فعالیت دارند و با وجود فیلترشکنهای موجود، فیلتر برخی از پیامرسانها، تاثیر چندانی در بازدارندگی فعالیت هویتهای مجهول نداشته است و این فضا، همچنان قربانی میگیرد.
البته گاهی این پیامرسانهای داخلی نیز گاهی از گزند هویتهای مجهول در امان نیستند و بعضا حضور افراد ناشناس در کانالها و گروههای اجتماعی و صنفی، میتواند زمینه سوتفاهم و سوگیری و کدورت و توهین و سودجویی را فراهم بیاورد.
در فضای مجازی، برخی از اظهارنظر های ناپخته، فضاسازیهای غیرکارشناسی و فعالیت بیمحابای مجهولالهویهها، زمینه ساز تشویش و نگرانیها در جامعه میشود و بعضا زمینهای را برای نفوذ دشمن در دسترسی به اطلاعات فراهم میآود و در سایه اهداف مغرضانه و یا غفلتها، عدهای را به پرتگاه آسیبها و اتفاقات ناگوار رهنمون میسازد.
بسیاری از نامهای کاربری و شناسهها در این پیامرسانها، جعلی است و با انتشار مطالب غیرواقعی، تاثیر منفی بر افکار عمومی میگذارند و در تولید محتوا نیز شاهد آشفتگی مطالب و عجین شدن واقعیتها در کنار مطالب غیرواقعی در جهت انحراف افکار عمومی هستیم که خود نیز لطمات جبرانناپذیری دارد.
البته گاهی نیز افرادی با هدف مثبت اما بدون سواد رسانه ای، در مسیر جریانسازی از این شناسههای جعلی و بیهویت برای تاثیرگذاری روی مخاطب استفاده میکنند و در میان اهدفی که به نیکی از آن یاد میشود از ابزارهای نادرستی بهره میگیرند و با فقدان سواد رسانه ای در تولید محتوا، در این میان، برخی دوستان نادان، ناخواسته همان مسیری را میپیمایند که آب در آسیاب دشمن سرازیر و باعث بهرهبرداریهای سیاسی مغرضانه میشود.
اتهام زنی، فحاشی، زیرسوال بردن مسئولین از جناح مخالف و سخنان بیپایه و اساس و دروغ پردازی و نفرت افکنی نیز تنها چکیدهای از فعالیت هویتهای مجهول در فضای مجازی است و وجود این کاربران، فضایی سمی و به دور از واقعیت را رقم میزند که در دنیای واقعی، تاثیرگذار است و آسیبهایی را وارد میکند.
با توجه به اینکه قم در ضریب نفوذ اینترنت، رشد چشمگیری داشته و حتی فعالیت بسیاری از مراکز فرهنگی و دینی در بستر فناوری اطلاعات و فضای مجازی و تعاملات اینترنتی انجام میشود و از طرفی جمعیت کثیری در قم دسترسی خوبی به فضای مجازی دارند و حتی بسیاری از مشاغل در قم از طریق این فضا، توانسته اعلام موجودیت نماید، با این حال، همچنان نگرانیهایی از سوی مراجع، بزرگان و نخبگان در ارتباط با آسیبهای فضای مجازی وجود دارد.
فضایی که همچنان به واسطه هویتهای مجهول، مسموم و آسیبزننده است، باید به گونهای مدیریت شود تا ضمن تقویت زیرساختها، بتواند امینت کافی را در فضای مجازی به وجود بیاورد.
مدیریت این فضا در سطح کلان و به ویژه در قم با توجه به جایگاه معنوی و دینی، اهمیت زیادی دارد و این مدیریت به معنای استفاده از فرصتهای مثبت در ارتقای کیفیت زندگی مردم، بهبود وضعیت معاش و تمهیدات اقتصادی در بستر این فضا و کاهش آسیبهاست.
البته مدیریت این فضا تنها در ایجاد قوانین و مقررات امکان پذیر نیست و نیازمند یک فرهنگ سازی جدی و آگاهی بخشی به مردم به خصوص نسل جوان و نوجوانان و حتی کودکان اهمیت زیادی دارد.
با توجه به اینکه در آستانه انتخابات قرار داریم برخی سم پاشی ها از سوی کاربران فاقد هویت می تواند تاثیر منفی بر امید افرینی جریان حضور پرشور مردم داشته باشد و از طرفی در تخریب کاندیاها و دلسمرد کردن مردم در فضای مجازی سرمایه گذاری هنگفتی اتفاق بیفتد که در این زمینه باز هم نیازمند نظارت و ارتقای فرهنگ عمومی در ارتباط با حضور در فضای مجازی و استفاده از اکانت ها و منابع معتبر است.
در این راستا رسانه ها می توانند نقش مهمی در هدایت افکار عمومی و آگاهی بخشی و ارتقای فرهنگ داشته باشند به شرط اینکه رسانه ها خود در این میدان از سواد رسانهای برخوردار بوده و با روش های سنتی نخواهند در این کارزار حضور داشته باشند .
در مواجهه با این آسیب ها، قطع دسترسی به اینترنت جهانی و مسدود سازی و فیلترینگ نمی تواند چاره ساز باشد وقتی هنوز بخشی از جامعه از سواد رسانه ای و نحوه برخورد در فضای مجازی برخوردار نیستند.
با توجه به اینکه در آستانه انتخابات قرار داریم و قم به عنوان شهری جریان ساز، سهم مهمی در تولیدات فکری و محتوایی دارد به نظر می رسد نگرش مسئولان قم باید در این حیطه جدی تر باشد.
بدون تردید بخشی از نگرانی رهبر معظم انقلاب نسبت به وضعیت فرهنگی قم، میتواند مربوط به فضای افسارگسیخته مجازی باشد، در این میان می توان از منویات رهبر انقلاب در خصوص مدریت فضای مجازی بهره گرفت، ایشان در خصوص فضای مجازی در برخی از منویات خویش فرمودند:
«فضای مجازی میدان مبارزه است و مبارزه بوده و هست و خواهد بود، فقط شکل و نوع آن تفاوت کرده است.
فضای مجازی به اندازه انقلاب اسلامی اهمیت دارد و عرصه فرهنگی عرصه جهاد است.»
در مجموع، باید بدانیم که سرمنشاء بسیاری از جریانهای مسموم در فضای مجازی، در کنار غفلت و بیتوجهی و عدم آگاهی، برنامهریزی در جهت دستیابی به اهدافی از سوی دشمنان داخلی و خارجی است، چرا که فضای مجازی را میدانی برای جنگ نرمی میدانند که با کمترین هزینه، میتوانند بالاترین خسارات و تلفات را برای جامعه دینی و جوانان داشته باشند.
در این عرصه فعالان فضای مجازی و متولیان فرهنگی باید بدانند با توجه به تاثیر مستقیم فضای مجازی در بسیاری از رویدادهای واقعی و حقیقی، نمیتوانند بیتفاوت از کنار این مسائل عبور کنند، بلکه باید مانع از موجسواری و فرصتطلبیها در فضای مجازی توسط این هویتهای مجهول اما بحران آفرین شد.